Ж.Аймауытов «Әнші» әңгімесі

Сабақтың тақырыбы: Ж.Аймауытов «Әнші» әңгімесі

   Сабақтың мақсаты:

• Білімділік: Оқушыларды Ж.Аймауытовтың әңгімесімен таныстырып, тақырыбын ашу, ән өнерінің құдіретін түсіндіру, әңгіме мазмұнын терең меңгерту арқылы әншінің азаматтық, адамдық бейнесін жан-жақты таныту;
• Дамытушылық: Оқушыларды топтық жұмыстар арқылы дербес жұмыс жасауға, өз ойларын еркін жеткізуге дағдыландыру, танымдық ой-өрістерін, шығармашылық ойлауын дамыту. Талдау жасата отырып оқушының ой-өрісін, өнерге деген көзқарасын кеңейту, шығармашылық қабілетін ұштау;
• Тәрбиелік: Өнерге деген құштарлықтарын арттыру, халықтың біртуар перзенттерін құрметтеуге тәрбиелеу. Өнер, ән құдіретін бағалай білуге баулу. Қазақ халқына тән адамгершілік қасиеттерді, өнерге деген сүйіспеншілікті бала бойына сіңіру.

Сабақтың міндеттері: әңгімені түсініп оқиды, мазмұнын меңгереді, жоспар құрады, тақырыбы мен идеясын анықтайды, сұрақтарға жауап беру арқылы Әмірқан тұлғасын ашады, әңгімеде қолданылған көркемдегіш құралдарды табу арқылы жазушының тіл байлығын таниды.

Сабақтың типі: жаңа материалды таныту сабағы.

Сабақтың түрі: тәжірибелік-талдау, іздендіру сабағы.

Сабақтың әдіс-тәсілі: Топтастыру стратегиясы, ой шақыру, Блумның мақсат қою технологиясы, сөз.

Пәнаралық байланыс: география, музыка.

Сабақты ұйымдастыру формасы: жекелей, топпен, ұжымдық.

Сынып оқушылары 2 топқа бөлінеді, әр топ басшысы берілген бағалау парағын толтырып отырады, сабақ соңында баға қойылады.

Көрнекілігі: Слайд.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру

-Амандасу, түгендеу;

-Сабақтың мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

«Жылдар сөйлейді». Топтастыру стратегиясы арқылы көрсетіледі.

Ой шақыру стратегиясы. Интерактивті тақтада мына сөздер жазылады:

Жезтаңдай, күміс көмей, дарынды.

Бұл сөздер кімге арналған? (Әншіге).

ІІІ. Жаңа сабақ.

Ендеше, сабағымыздың тақырыбы Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесі.

Сабақтың эпиграфы:

 «Сегіз қырлы, бір сырлы

Мен Жүсіпбектей шебер жазушыны көрген емеспін». Б.Майлин.

Қазақстанның шығармашылық  интеллегенциясының және әдебиеттің көрнекті өкілі – Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931). Саяси қайраткер, романист, драматург, аудармашы ретінде кеңінен танымал болған оның көркем шығармалары сындарлығымен, маржандай төгілген тілімен, эстетикалық бояуларының қанықтығымен, жоғары идеялығымен ерекшеленеді. «Қазақтың Ушинскийі» атанған ол педагогика, психология саласында кемел табыстарға жетті. Ж.Аймауытов – «Педагогика», «Психология» оқулықтарының, оннан астам пьеса, елуге тарта повестердің авторы әрі Пушкиннің, Гогольдің, Толстойдың және басқалардың шығармаларын аударған білікті аудармашы. Торғай жеріндегі ашыққан халыққа жәрдем беретін топ құрамында болады. Осы жұмыс бойынша бірнеше рет жауапқа тартылады. Халыққа тарататын малды дұрыс үлестірмеген, өзі пайдаланып кеткен деген айып тағылады. Бұл айыптардың анық-қанығына толық жетпей, аталған іске қатысқан 14 адамның қатарында 1931 жылы өлім жазасына кесілді.

 Ж. Аймауытовтың шығармалары: «Ақбілек», «Қартқожа» романдары, «Күнікейдің жазығы» повесі, «Шернияз», «Мансапқорлар» пьесасы, «Әнші», «Боранды болжағыш әулие», «Елес» т.б әңгімелері бар.

Жүсіпбектің әншілік өнерді аса қадірлегенін, өзі де ән салып, ән шығарғандығын «Әнші» классикалық әңгімесінен аңғарамыз. Бұл шығармада жазушы суреткерлік, мүсіншілік тұрғысында жаңа бір соны қырынан көрінген.

Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесіндегі әнші Әмірқан - өмірі мен өнері аңызға айналған әнші Әміре Қашаубаевтың әдеби бейнесі.

  Прототип- әдеби шығармалардағы белгілі бір көркем бейненің негізі етіп алынған адам. Әңгіменің басты кейіпкері Әмірқанның бейнесіне прототип етіп атақты әнші Әміре Қашаубаевтың өмірі алынған.

Әңгімені мазмұндауда бірізділік, жүйелілік болуы шарт. Ең алдымен шығарманың мазмұнын толық меңгердік пе? Соған қол жеткізу керек.

Сюжеттік жоспар.

1-топ: Әңгіме желісін сақтай отырып, сюжеттік жоспарды ретімен орналастыру.

1. Жетішатыр қаласы;

2. Шәкет үйі;

3. Әншімен алғаш таныстық.

4. Наурыздағы ойын-сауық;

5. Ойын-сауық бағдарламасы;

6. Аруақты әнші;

7. Әмірқанның тұрмысы;

8. Ән туралы әңгіме.

2-топ: Әңгіменің композициялық құрылысын жүйесімен жайғастырады.

1. Оқиғаның басталуы: Жетішатыр қаласында әншімен алғаш таныстық.

2. Оқиғаның байланысы: Ән құдіреті.

3. Оқиғаның дамуы: Наурыздағы ойын-сауық.

4. Оқиғаның шарықтау шегі: Әнші қонақжайлылығы.

5. Оқиғаның шешімі: Ән туралы әнші ойы.

Әмірқан бейнесін  мінездемелік  жоспар арқылы ашу:

Интерактивті тақтада Әмірқанның мінездемелік сипаты жасырынып тұрады. Оқушы берілген үзіндіні оқу арқылы мінездеме береді.

Бекіту.  Тест сұрақтары арқылы бекіту.

1. Жүсіпбектің романын ата

А) “Әнші”   В) “Күнікейдің жазығы”  С) “Нұр күйі”   Д) “Ақбілек”

2. “Жетішатыр” қаласының екінші аты

А) Семей   В) Павлодар  С) Өскемен   Д) Қызылжар

3. “Бір шерік қымыз” деген қанша?

А) бір бөтелке  В) бір шелек  С) бір кесе  Д) бір тегене

4. Шәкеттікіне кіріп келген жігіт қайда отырды?

А) жерге  В) орындыққа  С) керуетке  Д) сандыққа

5. — Әмірқанды үйден ұстай алмайсыңдар. Ол – бір ….

А) көлеңке  В) сағым  С) елес  Д) тұман

6. Мінбеге шығып сөз сөйлеген кім?

А) Әбіжан  В) Жәлен   С) Рахымбек  Д) Жүсіпбек

7. Сахнада ән салғанда “әсем- әсем нақысы” қандай болды?

А) сыбызғының үніндей        В) айдынның сұлу қуындай

С) тас бұлақтың суындай       Д) Арқаның қоңыр желіндей

8. Әнші құжырасындағы ең асыл бұйымы не?

А) қызыл қоңыр домбыра   В) үлкен ақ сырнай

С) саз сыбызғы                     Д) үкілі сары домбыра

9. Әйелін қалай таныстырады?

А) жампоз  В) тұлпар   С) сұлу  Д) бастық

10. “Қорлан” әнін шығарушы кім?

А) Жаяу Мұса  В) Балуан Шолақ  С) Естай   Д) Мәди

Тест жауаптары:

Қорытынды: Мұғалімнің қорытынды сөзі:

«Адам боп келіп өмірге, адам боп өту – көп қиын» демекші, Әмірқан керемет таланттың иесі бола тұра адами қасиеттерін жоғалтпаған.

Иә, балалар, өнер – мәңгілік!

Осыдан бір ғасырға жуық бұрын Әміре репертуарында Ақан серінің әні «Балқадиша» болған.

Әміренің репертуарында «Балқадиша», «Қанапия», «Жалғыз арша», «Шіркін-ай», «Келіншек», «Ақ қайың», «Екі жирен», «Үш дос», «Бес қарагер», «Дудар-ай» сияқты әндер болған.

 «Өнер – таусылмас азық, жұтамас байлық» деп өнерге ғана бас иіп өткен біртуар дарын иесінің бойындағы жақсы мінез-құлықты өз бойларыңа үлгі етіп ала біліңдер. Өнерді бағалай білейік!

Үйге: «Әміре Қашаубаевқа хат» (шығармашылық тапсырма)

2. Әнші әңгімесін аяқтау.

Бағалау. Топ басшысы бағалау парағын тапсырады, бағалайды, мұғалім сараптама жасайды.